कस्तो वाणी बोल्दा सफल भईन्छ ?

यस्तो वाणी बोलौँ ।
वाणी कुनैपनि व्यक्ति र उसको संस्कारको परिचायक हुन्छ । संयमित वाणीका लागि उपयुक्त शब्दहरूको चयन आवश्यक छ, जो सबैलाई प्रिय होस् ।
हाम्रा ऋषिहरूले जन जनको लोक व्यवहारमा उत्कृष्टता ल्याउँनका लागि संवाद शैलीमा गरिमा र मधुरता अपरिहार्य वताउँनु भएको छ । ‘वाचा वदामि मधुमद्’ । सत्य वोल्ने सम्बन्धमा लेखिएको छ – ‘सत्यं व्रुयात् प्रियं व्रुयात् मा व्रुयात् सत्यमप्रियम्’ अर्थात सत्य वोल, प्रिय वोल, अप्रिय लाग्ने सत्य नवोल ।
वाणीका चार गुण हुन्छन् –‘सारम्, सुष्ठुम्, मितम्, मधु’ अर्थात वाणी सारपूर्ण, सुन्दर, संक्षिप्त र मधुर हुनुपर्दछ । यसको विपरीत आज्ञा(Order) दिने स्वरमा बोल्नु, ठुलो स्वरमा बोल्नु, अश्लील शब्द बोल्नु र कटु बोल्नु यी चार वाणीका दोष मानिन्छन् । हामीले वाणीको सद्गुणको विकास गर्दै दुर्गुणलाई लखेट्नु पर्दछ । मेरो जिव्रोको अगाडी र पछाडीका दुवै भागहरू मधुमय हुन् अर्थात म कसैको सामुपनि मीठो वोलौँ र उसको पछाडी पनि मीठो नै वोलौँ ।
अव अलिकत कटु बाणीको प्रभाव हेर्नुहोस् द्रौपदिद्वारा दूर्योधनलाई भनेको कटु वचन महाभारतको कारण थियो परिणाम हामी सवैलाई थाहा छ ।
वाणी समयअनुसारको र हितकारीपनि हुनुपर्छ ‘काले हितं मितं व्रुयात्’ बाणीमा प्रवीणता के हो ? ‘मितं च सारं च वचो हि वाग्मिता’ सारपूर्ण तथा संक्षिप्त वाणी नै प्रवीणता हो । भनिएको पनि छ ‘वाणी रसवती यस्य सफलं तस्य जीवनम्’ जसको वाणीमा रस छ, उसैको जीवन सफल छ । संयमहरूमा बाणीको संयम अति महत्वपूर्ण छ । गोलीको घाऊ भरिन्छ तर बोलीको भरिदैन ।
अनुद्वेगकरं वाक्यं सत्यं प्रियहितं च यत् ।
स्वाध्यायाभ्यसनं चैव वाङ्मयं तप उच्यते ।। गीता।१७।१५
उद्वेग पैदा नगर्ने, प्रिय, हितकारक र सत्यभाषण तथा शास्त्र चिन्तनको अभ्यास वाणी सम्बन्धी तप मानिन्छ ।
एक पटक दाँतले जिब्रोलाई भनेछन् हामीले तिमिलाई टोक्यौँ भने तिमि के गर्छौ ? जिब्रोले हाँसेर उत्तर दियो मैले एउटा पनि गलत शब्द वोलेँ भने निमिहरू सबै तोडिएर भुईँमा झर्छौ ।
अतः मनुष्यमात्रले मृदुभाषी हुनुपर्छ ।

नोटः– हजुरहरूले पनि आफ्ना लेख, रचना, ज्ञान–विज्ञान सम्बन्धित खोज, विभिन्न जानकारी आदि यस साइडको नियममा रहेर प्रसारण गराउँन चाहानुहुन्छ भने हामीसँग सिधा सम्पर्क गर्नुहुन अनुरोध पनि गर्दछौँ ।